به گزارش پردیس امروز از ایرناپلاس، اینکه اخبار منفی همواره برای مردم از جذابیت‌ها و ارزش‌های خبری بیشتری برخوردار است، بر کسی پوشیده نیست اما باید به این نکته توجه کرد که روانشناسان تاکید دارند ازدیاد اخبار منفی در جامعه و رصد کردن آن، ممکن است به نوعی اعتیاد هم تبدیل شود و پیامدهای جبران‌ناپذیر روحی، روانی و اجتماعی بر افراد می‌گذارد.
البته موقعیت‌ها و شرایط مختلف هر جامعه‌ای هم در برهه‌های زمانی بسیار متفاوت بوده و ممکن است بحران یا شرایط‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مردم را در تنگنای پیگیری اخبار منفی قرار دهد. به عنوان مثال شیوع ویروس کرونا خود شکلی تازه‌ای از رصد اخبار را در میان مردم ایجاد کرد. در واقع پیگیری اخبار در زمینه‌های سلامت و بهداشت به ضرورتی برای در امان بودن از این ویروس بدل شد.
آثار روانی اخبار منفی
در کنار همه این اتفاقات، در دسترس بودن گوشی‌های هوشمند و فضای مجازی و کانال‌های خبری، پیگیری و در صدر قرار دادن اخبار منفی را دو چندان کرده است. همچنین بیشتر رسانه‌ها اخبار مثبت و منفی را عادلانه بین مخاطبان منتشر نمی‌کنند و این خود موجب بمباران اخبار منفی می‌شود. استیون پینکر روانشناس آمریکایی کانادایی در این باره گفته است: «رسانه‌ها اخبار منفی را تحریک می‌کنند و این تحریف عواقبی دارد.»
اما به راستی پیگیری اخبار منفی چه پیامدهایی بر مردم دارد و آثار روانی و جسمی آنها چیست؟ کدام قشر در مواجه با این اخبار بیشترین آسیب را می‌بیند؟
در همین ارتباط با عباس نرگسیان عضو هیات علمی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران و سپیده صادقی مشاور ارشد خانواده گفت‌وگو کردیم.
اخبار منفی و دامن زدن آن به حس ناامیدی
ایرناپلاس: پیگیری اخبار منفی در دراز مدت توسط مردم چه پیامدهایی برای آنها در جامعه به همراه دارد؟
نرگسیان: احساس ناامیدی، یکی از پیامدهای انتشار اخبار منفی در شبکه‌ها و فضای مجازی است؛ البته با توجه به مسائل و مشکلات مختلف اجتماعی و به ویژه اقتصادی که این روزها در جامعه زیاد شده، به این ناامیدی بیشتر دامن می‌زند. به عبارت دیگر نوعی ناامیدی ملی یا عمومی در جامعه افزایش پیدا می‌کند.
بحث دیگری هم که در سال‌های اخیر به وفور شاهد آن هستیم، کاهش اعتماد عمومی است. اخبار منفی که ما هر روزه می‌شنویم و کل شهروندان آن را پیگیری و رصد می‌کنند، باعث می‌شود اعتماد مردم نسبت به دولت و نهادهای عمومی کمتر شود و بحران اعتماد در کشور و بین شهروندان به وجود آید که به طبع شاهد افول بحث سرمایه اجتماعی خواهیم بود.
به اعتقاد من این دو نکته از مهمترین پیامدهایی است که اخبار منفی و پیگیری مداوم آن می‌تواند داشته باشد. البته این تاثیر با توجه به شخصیت و روحیات افراد متفاوت است.
برای مثال احتمال دارد وقتی یک نفر اخبار منفی را رصد کند و بشنود بی‌تفاوت از کنار آن بگذرد، اما برخی افراد از لحاظ شخصیتی به ویژه ثبات هیجانی و احساسی دچار تلاطم شوند که همین عامل در زندگی آنها ایجاد اضطراب، تنش و در واقع استرس می‌کند. این اتفاق هم یکی دیگر از پیامدهای منفی است که وجود دارد.
ایرناپلاس: قشرهای مختلف در شرایط شایع شدن اخبار منفی و رصد کردن آن توسط مردم، چه واکنش‌هایی دارند؟ اساسا کدام قشر بیشترین آسیب را می‌بیند و با ناامیدی و بی‌انگیزگی مواجه می‌شود؟
نرگسیان: به اعتقاد من، اقشار آسیب‌پذیر جامعه که می‌توان آنها را قشر فقیر جامعه یا کسانی که درآمدشان پایین است، بنامیم، بیشتر آسیب می‌بینند. به عبارت دیگر اقشاری که از لحاظ اشتغال وضعیت خوبی ندارند، بیکار هستند، جوانان و دانشجویان فارغ‌التحصیلی که جویای کار هستند و برای آینده برنامه دارند و به آن امید دارند، این اقشار از شنیدن اخبار منفی بیشتر از بقیه حس سرخوردگی، ناامیدی و اضطراب و تنش برایشان به وجود می‌آید.
اما کسی که در خانواده مرفه زندگی می‌کند، احتمال دارد شنیدن اخبار منفی خیلی بر او تاثیر نگذارد و حتی گاهی برای برخی، این شرایط و اخبار منفی برای آنها به فرصت تبدیل شود نه تهدید. البته منظور این نیست که این قشر الزاما خوشحال می‌شوند و پولدارها بد هستند و فقرا خوب؛ اما معمولا زمانی که اخبار منفی می‌شنویم آثار مخرب اقتصادی‌اش ابتدا پررنگتر است و نتایج آن را در زندگی خود سریع‌تر و ملموس‌تر می‌بینیم. به همین دلیل است که اقشار آسیب‌پذیرتر و کسانی همچون جوانان و افراد جویای کار بیشتر درگیر اخبار منفی می‌شوند تا افرادی که از شرایط اقتصادی مساعدی برخوردارند.
رسانه ملی و فضای مجازی؛ دو مرجع برجسته خبری
ایرناپلاس: با توجه به اوضاع کرونایی، یکی از برجسته‌ترین اخبار منفی کشور مرتبط با این حوزه است. از طرف دیگر با توجه به دسترسی آسان مردم به فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی نمی‌توان از پیگیری اخبار اجتناب کرد. در چنین موقعیتی مردم باید چگونه و از کدام مراجع اخبار را پیگیر باشند؟
نرگسیان: یکی از مراجع و کانال‌های مهمی که برای پیگیری اخبار وجود دارد، رسانه ملی است. البته علاوه بر تلویزیون، رادیو، فضای مجازی، روزنامه‌ها و مطبوعات هم وجود دارند. در حال حاضر رسانه‌های مکتوب و مطبوعات نیز در فضای مجازی صفحات خود را دارند و مردم بیشتر در آنجا پیگیری می‌کنند. اما در هر صورت این دو کانال و مرجع، پررنگتر و برجسته‌تر است.
علاوه بر آنها، رسانه‌های ماهواره‌ای هم هستند؛ بسیاری از اخباری که از طریق ماهواره‌ها مخابره می‌شود را می‌توان در فضای مجازی رصد کرد و حتی اخبار تلویزیون و رادیو هم ازطریق فضای مجازی قابل پیگیری است. در واقع فضای مجازی درحال حاضر یک کانال چترگونه‌ای است که می‌توان از طریق آن همه اخبار را از کانال‌ها و رسانه‌های مختلف رصد کرد.
در چنین شرایطی این مساله به وجود می‌آید که آیا فضای مجازی کانال مناسبی برای پیگیری اخبار است یا خیر. به طور حتم فضایی که در رسانه‌ها و فضای مجازی وجود دارد، فضایی تعاملی است. افراد می‌توانند خبر تولید کنند اما در مورد اعتبار اخباری که تولید می‌شود می‌توان گفت که هیچ‌گونه منبع یا ادعایی برای موثق بودن یا صحت اخبار وجود ندارد. به همین دلیل نمی‌توانیم بگوییم کانال مناسبی است اما در حال حاضر مردم عادی بیشترین اخباری را که دریافت می‌کنند از طریق این رسانه است.
اگر به طور کلی بخواهیم این فضا را بررسی کنیم متوجه می‌شویم هر چند مزایایی دارد اما معایب و مضرات زیادی هم دارد و بسیاری از اخبار را که افراد و شهروندان دریافت می‌کنند الزاما صحیح نیستند و بسیاری از آنها شایعه بوده یا در سمت جهت دادن و کنترل افکار عمومی و مسائل دیگر هستند.
ضرورت ایجاد اعتماد مردم به رسانه ملی
ایرناپلاس: پیشنهاد و راهکار شما برای پیگیری درست و اصولی اخبار توسط مردم چیست که همزمان در کنار مطلع بودن از اخبار، رصد اخبار منفی پیامدهای کمتری برای آنها داشته باشد؟
نرگسیان: یک واقعیت وجود دارد، آن هم اینکه اعتماد مردم ایران نسبت به رسانه ملی به ویژه تلویزیون در سال‌های اخیر به دلایل مختلف کم شده است. این نگرشی است که به درست یا نادرست در میان مردم به وجود آمده است. پیشنهاد من این است که اگر صداوسیما با توجه به پتانسیل و ظرفیت گسترده‌ای که دارد، بتواند اثرگذاری زیادی داشته باشد و اعتماد را میان مردم به وجود آورد، می‌تواند به منبع و کانالی تبدیل شود که مردم اخبار موثق را از این کانال دنبال کنند؛ اما در این سال‌های اخیر این روند برعکس شده و به جای اینکه مردم بیشتر به سمت رسانه ملی و تلویزیون بیایند متاسفانه از ان فاصله گرفته‌اند. باید در این زمینه گام برداریم. مطمئنا در مورد صحت و اعتبار اخباری که افراد از فضای مجازی دریافت می‌کنند، همیشه خدشه‌ها وارد است.
