به گزارش خبرگزاری پردیس امروز به نقل از خبرگزاری فارس؛ غروب یک روز زمستانی بعد از مصاحبه‌ای تفصیلی از طبقه ۱۵ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری سردر می‌آورم، متوجه جلسه معاونان وزارتخانه که می‌شوم، به امید دیدار با وزیر منتظر می‌نشینم. وزیر که متوجه حضورم میشود، دعوتم می‌کند به اتاقش و من سرمست از این دعوت با تیمی که همراه وزیر می‌روند راهی طبقه ۱۶ وزارت علوم می‌شوم. اینجا همه کار دارند، از روسای دانشگاه‌ها گرفته تا معاونان وزارتخانه، همزمان با من یکی از معاونان هم وارد اتاق وزیر میشود، تا او با وزیر گفت‌وگویی می‌کند، فرصتی می‌یابم برای کمی تمرکز.
محمد علی زلفی گل متولد ۱۳۴۵ ، استاد تمام رشته شیمی الی است که از سوم شهریور ماه امسال بر کرسی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دولت سیزدهم با رای تایید نمایندگان مجلس تکیه زده، در ویکی‌پدیا درباره‌اش نوشته‌اند که در صالح‌آباد، روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان آشتیان در استان مرکزی به دنیا آمده و عملیات والفجر مقدماتی جنگ تحمیلی را هم درک کرده است.
اولین چیزی که در بدو ورود به اتاق توجهم را جلب می‌کند، شعری است که بر روی تابلوی وایت بردی با ماژیک قرمز نوشته شده است:
مهری از مهر علی کنده به یاقوت دلم کز ازل تا به ابد شکر کنم بر حکاک
مجال تامل نمی‌یابم، دعوت می‌شوم به نزدیک‌ترین صندلی به وزیر برای گفت‌وگو، با دغدغه اشاره مسئول دفتری که تاکید دارد « دکتر مهمانی دارد که مدت‌هاست منتظر است» چشمی می‌گویم و می‌نشینم.
به عنوان اولین سوال از مبحثی که چندی قبل مقام معظم رهبری درباره خروج نخبگان از کشور فرمودند، می‌گویم و می‌پرسم: وزارت علوم برای جلوگیری از خروج نخبگان چه تدبیری دارد؟
می‌گوید: اگر نخبگان داخل کشور شغل داشته باشند، هرگز به خارج از کشور نمی‌روند، یک نخبه اگر در محلی قرار بگیرد که احساس کند اثربخش است، شغل مناسب دارد و دیده میشود، هرگز از کشور خارج نمی‌شود. اگر قرار است نخبگانمان را حفظ کنیم باید همین کارها را برایشان انجام دهیم، اول برایشان شغل پیش‌بینی کنیم، دوم جایی قرار بگیرند که احساس اثربخشی داشته باشند و سوم احترام به آنها گذاشته شود و دیده شوند، این کارها را برای هر نخبه‌ای انجام دهید، از کشور خارج نمی‌شود.
ما وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هستیم، اما فناوری آن کم‌رنگ بود. در دوره جدید ما معاونت فناوری و نوآوری ایجاد کردیم با هدف ایجاد شرایطی برای تقویت پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد، تا افراد دارای ایده و نخبه را بتوانیم در مراکز رشد جذب کنیم تا ایده‌هایشان را تست کنند و کمک کنیم از ایده‌هایشان محصول تولید کنند و از مراکز رشد به پارک‌های علم و فناوری بیایند و با حمایت‌های ما شرایطی را برایشان ایجاد شود که خودشان بتوانند کارآفرینی کنند و موسس شرکت‌های دانش بنیان شوند.
این کار هم برای استادها و هم برای دانشجوهایمان است، البته استادها موفق‌تر خواهند بود چون تجربه بیشتری دارند، با تقویت پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد و توسعه شرکت‌های دانش بنیان شرایط مناسبی ایجاد میشود.
* نخبگانمان را درگیر تولید محصولات دانش بنیان می‌کنیم
شرکت‌های دانش‌بنیان به همه قشرها با درجه سواد مختلف نیاز دارند به ویژه آنهایی که دارای تحصیلات عالیه هستند و این شرکت‌ها به نخبگان بیشتر نیاز دارند، در نتیجه با این کار سعی داریم بسترسازی کنیم که نخبگانمان درگیر تولید محصولات دانش بنیان شوند. این کار اگر اتفاق بیفتد خود به خود از خروج نخبگان جلوگیری میشود.
ما اسم معاونت جدید را گذاشته‌ایم معاونت فناوری و نوآوری و روی نوآوری خیلی تاکید داریم و داریم یک سیستم نظام ایده‌ها و نیازها را نیز طراحی می‌کنیم.
* برنامه وزارت علوم تاکید بر حضور جدی دانشگاهیان در حل مشکلات جامعه است
می‌پرسم: سیستم نظام ایده‌ها و نیازها چیست و چه می‌کند؟
می‌گوید: برنامه ما تاکید بر حضور جدی دانشگاهیان در حل مشکلات جامعه، راه‌اندازی سامانه «نان» است؛ راه اندازی این سامانه به نهادینه شدن پژوهش کاربردی و فرهنگ‌سازی در این زمینه کمک می‌کند، چرا که امروز در بسیاری از دانشگاه‌ها، حضور اعضای هیات علمی و دانشجویان در بخش صنعت و کشاورزی با انتظارات ما فاصله دارد.
در این نظام تلاش داریم تمام نیازهای صنایع خصوصی و دولتی یا هر شهروندی که نیازی را تشخیص داد بعد از داوری و تصویب در دانشگاه محل زندگی‌اش در یک سیستم نمایه سازی ثبت شود و در معرض دید پژوهشگران و دانشجویان ارشد و دکترا قرار بگیرد.
* ایجاد نظام نوآوری برای تعریف ایده‌ها و طرح‌های افراد در راستای نیاز جامعه
صنایع خصوصی و دولتی نیز نیازهایشان را همانجا ثبت کنند و اینها در معرض دید استادها و دانشجویان ارشد و دکترا قرار بگیرد و آنها موضوع رساله‌ها و پایان نامه‌هایشان را در راستای نیازهای جامعه ببندند. در حقیقت داریم یک نظام نوآوری ایجاد می‌کنیم که ایده‌ها و طرح‌های افراد در راستای نیازها تعریف شود و خروجی این نظام نوآوری این است که محصولاتی حاصل میشود، تکنیک‌ها و تاکتیک‌هایی ایجاد میشود که چون دانش آن منحصر به فرد است و دیگران ندارند، محصول حاصله رقابت‌ناپذیرند و بنابراین یکه تاز میدان هستند.
کسی که نوآور و خلاق باشد، چیزهایی تولید می‌کند که دیگران دانش آن را نداشته باشند، برهمین اساس همیشه آن محصول برند و یکه تاز است.
* تولید محصولات رقابت‌ناپذیر توسط نخبگان کشور
این کار، یعنی سیستم نظام ایده‌ها و نیازها ویژه نخبگان است و اگر ما بتوانیم این فرهنگ را هم ایجاد کنیم که شرکت‌ها و صنایع خصوصی به این باور برسند که اگر نخبگان را به کار بگیرند، محصولاتی ایجاد می‌کنند که این محصولات رقابت ناپذیرند، می‌گردند دنبال نخبگان کشور تا آنها را وارد سیستم خودشان کنند، متاسفانه الان چنین شرایطی را نداریم و ما به دنبال این هستیم که این کار را انجام دهیم.
ایجاد سامانه‌هایی نظیر سامانه نان، علاوه بر اینکه فرصت حضور دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها و دانشجویان را در مراکز صنعتی، خدماتی و کشاورزی فراهم می‌کند و به تولید یک دانش یا محصول منجر میشود، مزیت دیگری نیز دارد که آن پرورش دانش‌آموختگانی ماهر و آشنا به حوزه کار است که این ویژگی دوم اثری مهم‌تر از تولید محصول دارد. چرا که مشکل اصلی کشور کمبود اشتغال و پرورش دانشجویان و فارغ‌التحصیلانی آشنا به بازار کار است، این سامانه به رفع مشکل اشتغال کمک شایانی می‌کند.
می‌پرسم: برای اسلامی شدن دانشگاه‌ها خیلی تاکید داشتید، تدبیرتان برای اجرای سند دانشگاه اسلامی چیست؟
می‌گوید: ما برای اسلامی شدن دانشگاه‌ها، سند دانشگاه اسلامی داریم که این سند خیلی قشنگ است. شما این سند را دارید؟
دنبال واژه می‌گردم که ادامه می‌دهد: این سند همیشه در کیف من است.
کتابچه کوچکی را از کیفش خارج می‌کند، نشانم می‌دهد و می‌گوید: ببینید، ما در این سند درباره همه موارد دانشگاه راه و راهکار داریم. در حوزه آموزشی، پژوهشی، فرهنگی دقیقا راهبردها را این سند مشخص کرده، حتی اقداماتی که باید انجام شود را هم آورده است.
* ارزیابی سالانه روسای دانشگاه‌ها مبتنی بر اجرای سند دانشگاه اسلامی
من از روسای دانشگاه‌ها خواسته‌ام و در حکم تک تکشان هم نوشته‌ام که ارزیابی سالانه شما مبتنی بر اجرای این سند است، مبتنی بر این است که چقدر به اهداف این سند توجه کرده و راهبردهای آن را اجرایی کرده‌اید و از آنها خواسته‌ام و تاکید کرده‌ام که این کار را انجام بدهند.
اسلامی شدن دانشگاه‌ها را باید مدیریت دانشگاه‌ها انجام دهند و من هم آن را مهم‌ترین برنامه روسای دانشگاه‌ها قرار داده‌ام و خوشبختانه این سند خیلی قشنگ است.
می‌پرسم: سند دانشگاه اسلامی برای چه زمانی است؟
می‌گوید: مصوب ۲۵ تیر ۱۳۹۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی است و کامل مباحث را توضیح داده است. اگر روسای دانشگاه‌ها و وزارت علوم این سند را اجرایی کنند، کلی موفق می‌شوند.
باز و بسته شدن در اتاق حکایت از وقت کم، مهمان‌های بیرون در منتظر نشسته و سوالات جامانده من دارد، توجهی نمی‌کنم و سوال بعدی را می‌پرسم، بازنگری آیین‌نامه مدیریت دانشگاه‌ها چرا در دستور کارتان قرار دارد؟
می‌گوید: علم و فناوری در طی ۴ دهه بعد از انقلاب اسلامی تغییر کرده و نیازهای جدیدی بروز و ظهور پیدا کرده‌اند، مدیریت‌های جدیدی باید در وزارت علوم ایجاد می‌شد، مثلا معاونت علمی و فناوری وزارت علوم، الان که ایجاد شده باید در شورای فناوری و نوآوری، در وزاتخانه، در دانشگاه‌ها و در پارک‌های علم و فناوری نیز ایجاد شود، اینها مواردی است که اصلا دیده نشده‌اند، اینها باید برود شورای عالی انقلاب فرهنگی و بشوند عضو شورای برنامه‌ریزی استان‌ها، استاندار اینها را باید به رسمیت بشناسد.
* آیین‌نامه مدیریت دانشگاه‌ها قدیمی است و نیازمند به روز رسانی
در جلسات شورای برنامه‌ریزی دانشگاه‌ها رئیس پارک‌های علم و فناوری باید عضو باشند، رئیس دانشگاه هم باید در شورای پارک‌های علم و فناوری عضو باشد، اینها در آیین‌نامه دیده نشده است.
مرکز آمار، فناوری اطلاعات و امنیت فضای مجازی را جدیدا شکل دادیم، این قبلا فقط مرکز فناوری اطلاعات بود، الان آمار و امنیت فضای مجازی هم اضافه شده است، اینها نیاز به کارشناس و شورا دارد، در حالی که اصلا در آیین‌نامه دیده نشده است.
* حرف کارکنان دانشگاه‌ها شنیده نمی‌شود
در آیین‌نامه مدیریت قبلی یاوران علمی و کارکنان دانشگاه‌ها خیلی جاها نادیده گرفته شده‌اند، در صورتی که آنها یک رکن اصلی دانشگاه هستند، مثلا در شورای دانشگاه اصلا نیستند، در شورای فرهنگی دانشگاه این افراد نیستند. در شورای اداری دانشگاه هم نیستند و عملا کارکنان نادیده گرفته شده‌اند و حرفشان شنیده نمی‌شود و این را من می‌خواهم در آیین نامه مدیریت جدید لحاظ کنم که کارکنان در جاهایی که باید حضور داشته باشند، حتما حضور داشته باشند.
ضمن اینکه در خیلی از دانشگاه‌ها معاونت فرهنگی و دانشجویی مشترک هستند، آیین‌نامه برای قدیم است، باید این معاونت‌ها را جدا کنیم، ببینمشان و روزآمدشان کنیم. این آیین‌نامه باید با توجه به نیازهای روز بازتعریف شود.
می‌پرسم: آیین‌نامه جدید کی ابلاغ میشود؟
می‌گوید: در حال تدوین هستیم، زمان دقیقی نمی‌توانم فعلا بگویم.
شرمنده‌ام از تمام آنهایی که بیرون در قبل از ورودم منتظر بوده‌اند و الان هم منتظرند اما با تمام شرمندگی سوال بعد را که مرتبط با روابط عمومی وزارت علوم است را می‌پرسم و می‌گویم: می‌گویند شما توجهی به روابط عمومی دانشگاه‌ها ندارید. شنیده‌ها حکایت از این دارد که پست اداره کلی روابط عمومی وزارتخانه را هم دارید حذف می‌کنید. درست است؟
می‌گوید: واقعیت این است که ما در بازنگری چارت وزارت علوم، معاونت فناوری را ایجاد کردیم و فرستادیم سازمان امور اداری و استخدامی، آنها قاعده و قانونی دارند، می‌گویند تعداد مدیریت‌ها و گروه‌ها باید اینقدر باشد و چارچوب خاص خودشان را دارند، این معاونت که ایجاد می‌شد، باید ۲ مدیریت هم اضافه می‌شد در نتیجه آنها می‌بایست از جاهای دیگر کم می‌کردند، خودشان بدون نظر ما روابط عمومی را با مدیرت حوزه وزارتی ادغام کردند. من در این تصمیم‌گیری نقشی نداشتم. حتی نامه‌ای هم مکتوب به آقای معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان اداری و استخدامی فرستادم و خواستم که این اتفاق نیفتد و روابط عمومی مستقل شود اما پاسخ دادند که راهی ندارد و مقدور نیست.
در حقیقت من تلاشم را کردم ولی سازمان امور اداری و استخدامی اجازه این کار را نمی‌دهد.
* بیش از ۲۷۲ پارک علم و فناوری، مراکز رشد و شهرک‌های علمی تحقیقاتی کشور صاحب نداشتند
می‌گویم: کاش این اتفاق نمی‌افتاد، چون از چشم شما می‌بینند.
می‌گوید: یک راه هم این بود که من از معاونت فناوری و نوآوری صرف‌نظر می‌کردم، ما وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هستیم، قسمت فناوری نادیده گرفته شده بود، بیش از ۲۷۲ پارک علم و فناوری، مراکز رشد و شهرک‌های علمی تحقیقاتی ما صاحب نداشت و این معاونت برای من خیلی مهم است.
البته داریم تلاش می‌کنیم و پیگیر هستیم، اگر یک مدیرکلی دیگر به وزارت علوم بدهند، قطعا روابط عمومی است.
در که برای چندمین بار باز و بسته میشود، با لبخندی به وزیر نگاه می‌کنم، انگشت‌های اشاره و شست دستم را به هم می‌چسبانم و می‌گویم: و آخرین حرف.
می‌گوید: بهترین جا برای سرمایه‌گذاری در کشور عرصه علم و فناوری و نوآوری است، انتظار می‌رود که دولت در این عرصه توجه بیشتری داشته باشد، مطمئنا دستاوردها و سود کلانی نصیب کشور میشود.
از وزارتخانه که خارج می‌شوم یادم می‌افتد که فراموش کرده‌ام بپرسم شعر روی تابلو از کیست و فلسفه حضورش در اتاق وزیر علوم چیست.
