در روز‌های اخیر خبری در فضای مجازی به سرعت دست به دست می‌شود که تا ۷۰ سال دیگر دریای خزر همانند دریاچه‌ی ارومیه خشک خواهد شد. این خبر که برای شهروندان شوک آور بود موجی از نگرانی را ایجاد کرد و به شدت به دنبال صحت و سقم این قضیه هستند.
به گزارش ایرنا، صاحبنظران ممتاز کشور در حوزه محیط زیست ضمن رد این ادعا به همه ایرانیان اطمینان دادند که دریای خزر برای آن‌ها تا ابد باقی خواهد ماند.
آن‌ها معتقد هستند دریای خزر با عمق یک هزار و ۳۵ متر و حجم آب آن که پنج برابر خلیج فارس است تحت هیچ شرایطی با دریاچه ارومیه که بین سه تا ۶ متر عمق داشت قابل قیاس نخواهد بود و این دریا خشک شدنی نیست.
دریای خزر ۲ چاله بسیار بزرگ در میانه و جنوب خود دارد که بسیار حیرت انگیز است، پس خشک شدن دریای خزر منتفی است. کارشناسان ضمن تایید تداوم پسروی‌های آب دریای خزر این امکان را می‌دهند که در چند سال آینده سواحل خزر شاید کیلومتر‌ها در عمق این دریا نفوذ کند، اما خزر به شکل کامل خشک نمی‌شود.
آنچه زمینه نگرانی نخبگان محیط زیست را فراهم کرد بهم خوردگی “بیلان” آب دریای خزر است که به علت احداث سد‌های متعدد بر روی رودخانه ولگا به عنوان بزرگترین رودخانه اروپا که به تنهایی حدود ۸۴ درصد آب دریای خزر را تامین می‌کند.
نوسانات آب برای همه دریاچه‌های جهان یکسان است که بستگی به ورود آب رودخانه‌ها و میزان شدت تبخیر این دریاچه‌ها دارد و الگوی متفاوتی با آب‌های آزاد جهان دارند که به خاطر آب شدن یخ قطب‌ها سطح آب آن‌ها بر خلاف دریاچه‌ها بالا می‌آید.
دهه ۶۰ تراز آب دریای خزر به حدی بالا آمد که وزارت کشور به ناچار موج شکن‌هایی را کنار ساحل با سنگ چینه‌های فروان ایجاد کرد که در حال حاضر به خاطر پسروی آب خزر همه آن سواحل به پارکینگ ماشین تبدیل شد و سنگ‌ها بیرون از دریا ماندند.
صاحبنظران معتقد هستند تمام دریاچه‌های جهان وقتی ورودی آب رودخانه‌ها به این دریاچه کم شود تراز آب بهم خورده و تراز آن کاهشی خواهد شد.
تراز بارش و تبخیر در دریاچه‌ها همیشه منفی است و میزان تبخیر آب به مراتب بیشتر از بارشی است که بر سطح دریاچه می‌بارد که خزر هم از این امر مستثنی نیست.
اما آنچه که به عنوان دغدغه جدی این کارشناسان مطرح است پول پاشی برای احیا بدون در نظر گرفتن مطالعات است. آن‌ها بر این باور هستند میلیارد‌ها دلار برای احیای دریاچه ارومیه هزینه شد و همانند سرمایه گذاری در سیستان و بلوچستان هیچ دستاوردی نداشته است.
این کارشناسان پیش بینی کردند با توجه به شواهد موجود و پسروی‌های پیاپی به خاطر کاهش ورودی آب ولگا برای خزر هم نباید پول پاشی بدون مطالعه انجام شود.
صاحبنظران بر این اصل تاکید دارند با توجه به روند موجود تا ۲۰ سال آینده خلیج گرگان و میانکاله بسیار عقب نشینی و خشک خواهند شد و پول پاشی بی هدف هیچ دستاوردی نخواهد داشت.
آن‌ها معتقد هستند باید مطالعه‌ی دقیق انجام شود و این تحقیق به سیاست کلی تبدیل شده و در نهایت چاره اندیشی شود که چگونه هزینه کنند که این پول به هدر نرود تا در ۲۰ سال آینده حسرت پول‌های از دست رفته را بخوریم.
خزر نمی‌میرد
فوق دکتری مهندسی عمران- محیط زیست از آمریکا در گفتگو با خبرنگار ایرنا بیان داشت: دریای خزر با عمق یک هزار و ۳۵ متر تحت هیچ شرایطی همانند دریاچه ارومیه خشک نمی‌شود.
دکتر عزیر عابسی اظهار داشت: سطح آب دریاچه‌ی ارومیه بین سه تا ۶ متر بود و دریای خزر که به اندازه‌ی پنج برابر خلیج فارس آب دارد هرگز خشک نخواهد شد.
وی ادامه داد: هر چند پسروی آب خزر به خصوص در شرق این دریا در گلستان تا کیلومتر‌ها به سمت دریا پیش می‌رود، اما خزر خشک نخواهد شد.
وی اظهار داشت: دریای خزر دارای ۲ چاله‌ی آب در قسمت میانه و جنوبی دریا می‌باشد که بحث خشک شدن این دریا به طور کامل منتفی است.
این استاد صاحبنظر محیط زیست کشور این را هم گفت که نوسانات آب دریاچه‌ها دلایل مختلفی دارد که بهم خوردگی تراز آب مهمترین عامل ناترازی است.
ولگا، علت اصلی پسروی
این دانش آموخته رشته محیط زیست از آمریکا در ادامه تصریح کرد که با توجه به اینکه ولگا به عنوان بزرگترین رودخانه اروپا ۸۴ درصد آب دریای خزر را تامین می‌کند احداث سطح‌های مختلف در سال‌های اخیر علت اصلی ناترازی آب دریای خزر است.
عابسی اضافه کرد: تبخیر آب در همه دریاچه‌های جهان بیشتر از بارشی است که بر سطح دریاچه می‌بارد و خزر هم از این بیلان بارش و تبخیر منفی مستثنی نیست.
وی اظهار داشت: شواهد موجود نشانگر آن است که پسروی‌های آب خزر ادامه دار خواهد بود و تا ۲۰ سال آینده به خصوص در شرق مازندران و استان گلستان کیلومتر‌ها ساحل به سمت دریا پیشروی خواهد کرد.
وی با بیان این مطلب که بدون تردید تا ۲۰ سال آینده وضعیت خلیج گرگان و میانکاله بدتر از شرایط فعلی خواهد شد، بیان کرد: هر طرحی برای جلوگیری از پسروی خزر اتخاذ می‌شود باید با مطالعه به یک سیاست ورزی تبدیل شود.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: دریاچه‌های جهان در طول تاریخ دچار نوسانات زیادی خواهند شد همانگونه که در دهه ۶۰ آب دریای خزر به گونه‌ای بالا آمد که بسیاری از شهرک‌های ساحلی را بلعید و به ناچار وزارت کشور طرح‌های بزرگی برای ایجاد موج شکن و سنگ چین در ساحل ایجاد کرد.
پول پاشی ممنوع
دکتر عابسی این را هم گفت که ما باید در حوزه محیط زیست از تجربه‌های تاریخی درس بیاموزیم و همانند احیای دریاچه‌ی ارومیه و سیستان و بلوچستان که میلیارد‌ها دلار پول بی جهت هزینه شد و دستاوردی نداشت برای خزر تکرار نکنیم.
وی بیان کرد: برای خزر پول پاشی‌های میلیاردی به تنهایی اثر گذار نخواهد بود و نمی‌تواند مانع پسروی آب خزر شود باید بپرهیزیم.
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل اظهار داشت: آنچه که در شرایط فعلی ضرورت دارد مطالعه‌ی دقیق و تبدیل آن به یک سیاست ورزی منطقی است که هزینه‌های بی مورد برای کشور ایجاد نکند.
این دکتری محیط زیست تصریح کرد: نه دریای خزر همانند دریاچه‌ی ارومیه خشک خواهد شد و نه اینکه در شرایط فعلی باقی خواهد ماند بلکه پسروی‌ها ادامه خواهد داشت.
بر اساس مطالعه صورت گرفته در سال ٢٠١٧ مشخص شد که آب خزر تا سال ٢٠۵٠ پسروی خواهد داشت و این پسروی بنا به گفته کارشناسان به علت تغییرات اقلیمی است که احتمال افزایش هم دارد در حالی که حدود ۵۰ درصد پسروی دریایی خزر به سرعت تبخیر آب در آن بر می‌گردد و در صورتی این روند با این سرعت ادامه یابد ٢٠ تا ٢۵ درصد مساحت خزر در بخش شمالی که سواحل روسیه را شامل می‌شود، کاهش خواهد داشت.
نتایج این مطالعات همچنین نشان داده فقط در سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ سطح آب دریای خزر با کاهش حدود ۵۰ سانتیمتری مواجه بوده که این رخداد به عقب نشینی دریا از ۱۰ متر تا ۱۰۰ متر در سواحل مختلف منجر شده است.
مطالعات و اندازه گیری دقیق زمینی که در ایستگاه‌های شاخص ساحلی دریای خزر انجام گرفته این مساله سبب افزایش قابل توجه محدوده ساحلی در طول بیش از ۸۵۰ کیلومتر سواحل شمالی کشور شد و کارشناسان معتقدند: با تشدید روند کاهشی آب، شاهد پسروی بیشتر دریا و خروج بخش عمده‌ای از بستر دریا در آینده‌ای نه چندان دور باشیم.
