یک بالون چینی که طی روز‌های گذشته در حریم هوایی آمریکا دیده شد، واکنش‌های بسیاری را به همراه داشت. در این گزارش، به بررسی بالون‌های جاسوسی، تاریخچه به کارگیری آن‌ها و فناوری‌های به کار رفته در این بالون‌ها می‌پردازیم.
به گزارش ایسنا، در پی انهدام یک بالون پرتاب‌شده از پکن توسط آمریکا، روابط چین و آمریکا بیش از پیش متشنج شده است. این بالون که به یک گوی بزرگ سفید شباهت داشت، پیش از این که توسط یک هواپیمای جنگنده آمریکا بر فراز اقیانوس اطلس سرنگون شود، در سراسر حریم هوایی آمریکا حرکت کرد.
چین مدعی مالکیت بالون شد و اصرار داشت که این یک هواگرد بدون سرنشین نظارت بر آب و هوا بوده که از مسیر خارج شده، اما آمریکا هنوز در این خصوص متقاعد نشده است.
مقامات آمریکایی گفته‌اند که اگرچه بالون هیچ تهدید نظامی یا فیزیکی را ایجاد نکرد، اما احتمالا از آن برای نظارت و جمع‌آوری اطلاعات استفاده شده است.
در این گزارش، به بررسی بالون‌های جاسوسی، از نحوه کار آن‌ها گرفته تا اینکه چرا به عنوان یک جایگزین برای ماهواره‌ها استفاده می‌شوند، می‌پردازیم.
بالون جاسوسی چیست؟
بالون‌های جاسوسی، بالون‌های بزرگی برای پرواز کردن در ارتفاع بالا هستند که به عنوان دستگاه‌های نظارتی استفاده می‌شوند. آن‌ها مانند یک گزینه نظارتی جایگزین برای ماهواره‌هایی عمل می‌کنند که در مدار پایین یا میانی زمین قرار دارند. این بالون‌ها دارای تجهیزات پیشرفته‌ای از جمله دوربین و حسگر هستند.
«مارینا میرون» (Marina Miron)، پژوهشگر حوزه دفاع در «کینگز کالج لندن» (KCL) گفت: بالون‌ها را می‌توان برای مشاهده مناظر مورد نظر و جمع‌آوری داده‌ها، به فناوری شناسایی مجهز کرد، اما نمی‌توان آن‌ها را مانند یک پهپاد یا هواپیما هدایت کرد.
«جان پاراچینی» (John Parachini)، پژوهشگر ارشد بین‌المللی و دفاعی در شرکت غیرانتفاعی «رند کورپوریشن» (RAND Corporation) گفت: از آنجا که بالون در فضای بالاتر از هوا و بالای قسمتی که هواپیما‌های تجاری سرنشین‌دار غیرنظامی پرواز می‌کنند، حرکت می‌کند، بالون باید دارای یک سیستم ارتباطی باشد که آن را برای پرواز و تنظیم شدن براساس سرعت و جهت باد هدایت می‌کند.
بالون‌های جاسوسی چگونه کار می‌کنند؟
بالون‌های جاسوسی حاوی گاز‌هایی مانند هیدروژن و هلیوم هستند که به آن‌ها کمک می‌کند تا همراه با باد به پرواز درآیند، اما مقامات آمریکایی گفتند که بالون چینی دارای پیش‌ران‌هایی بوده است که آن را هدایت می‌کردند. پنتاگون گفت که بالون قابل مانور دادن بود و نشان داد که می‌تواند مسیر خود را تغییر دهد.
بالون‌های جاسوسی معمولا در ارتفاعاتی بالاتر از هواپیما‌های تجاری یا حتی هواپیما‌های جنگنده و جاسوسی عمل می‌کنند. گزارش‌ها حاکی از این هستند که ارتفاع بالون چینی در حدود ۱۸ کیلومتری ثبت شده است؛ در حالی که بیشتر هواپیما‌های تجاری تا فاصله حدود ۱۲ کیلومتری می‌روند.
به گفته واشنگتن پست، قسمت پایینی بالون چینی دارای یک کیسه هوا موسوم به «بالونت» (Ballonet) بود که می‌توانست هوای اطراف را به درون و بیرون بالون بفرستد. بالون می‌توانست بالا بیاید تا با باد‌هایی همراه شود که در جهت مورد نیاز می‌وزند. پیش‌ران‌های اضافی نیز می‌توانستند به این فرآیند کمک کنند.
بالون می‌تواند چه دستگاه‌های جاسوسی داشته باشد؟
بالون‌های نظارتی مجهز به دوربین‌ها، حسگر‌ها و رادار‌هایی هستند که روی زمین تمرکز دارند و همگی از پنل‌های خورشیدی متصل‌شده انرژی می‌گیرند.
دوربین‌های پیشرفته به بالون‌ها امکان می‌دهند تا از آنچه در سطح زمین است، با قابلیت زوم قوی عکس بگیرند. حتی به احتمال زیاد این دوربین‌ها می‌توانند قسمت‌های قابل مشاهده طیف الکترومغناطیسی مانند فروسرخ را ببینند. این ویژگی، امکان دید در شب را برای آن‌ها فراهم می‌کند.
«لین بوید» (Iain Boyd)، مهندس هوافضا در «دانشگاه کلرادو، بولدر» (CU Boulder) گفت: اگر شب باشد، دوربینی که در قسمت مرئی طیف کار می‌کند، چیزی را به شما نشان نمی‌دهد و همه چیز تاریک خواهد بود، اما یک دوربین مادون قرمز می‌تواند اشیا را در تاریکی تشخیص دهد.
آمریکا نگران بود، زیرا بالون چینی بر فراز مناطق حساس مونتانا پرسه می‌زد که کلاهک‌های هسته‌ای در آن ایزوله شده‌اند.
چین اصرار داشت که این یک هواگرد نظارت بر آب و هوا است، اما به گفته آمریکا، تجهیزاتی در محفظه زیر بالون وجود داشتند که معمولا با فعالیت‌های استاندارد هواشناسی یا تحقیقات غیرنظامی مرتبط نیستند.
آیا بالون جاسوسی خطرناک است؟
پنتاگون عصر پنجشنبه اعلام کرد که این بالون، یک تهدید نظامی یا فیزیکی نبوده و به عبارت دیگر حامل سلاح نبوده است. با وجود این، تصور می‌شود که خطر اصلی برای آمریکا احتمالا به خطر افتادن محرمانه بودن مناطق حساس است.
«جان فراری» (John Ferrari)، ژنرال بازنشسته ارتش و یکی از اعضای مهمان در «موسسه امریکن انترپرایز» (American Enterprise Institute) گفت: حتی اگر بالون مسلح نبود، باز هم خطری را برای آمریکا به همراه داشت.
وی افزود: این پرواز به نوبه خود می‌تواند برای آزمایش توانایی آمریکا در تشخیص دادن تهدیدات وارده و یافتن شکاف‌هایی در سیستم هشدار دفاع هوایی این کشور مورد استفاده قرار بگیرد.
از سوی دیگر، این پرواز ممکن است به چینی‌ها اجازه داده باشد تا انتشارات الکترومغناطیسی را که ماهواره‌های ارتفاع بالاتر قادر به شناسایی آن‌ها نیستند، احساس کنند؛ مانند فرکانس‌های رادیویی که می‌تواند به آن‌ها در درک نحوه ارتباط سیستم‌های تسلیحاتی گوناگون آمریکا کمک کند.
به گفته «دیوید دیروچز» (David DeRoches)، استاد مرکز مطالعات راهبردی جنوب شرق آسیا در «دانشگاه دفاع ملی آمریکا» (NDU)، بالون‌های نظارتی می‌توانند سیگنال‌های الکترونیکی را جمع‌آوری کنند و به ردیابی ارتباطات بپردازند.
دیروچز در مصاحبه با الجزیره گفت: بالون چینی که توسط آمریکا سرنگون شده است، شاید برای جمع‌آوری اطلاعات در مورد سیگنال‌هایی فرستاده شده بود که آمریکا از آن‌ها برای ردیابی، شناسایی و طبقه‌بندی حملات راداری استفاده می‌کند.
«اوریانا اسکایلار ماسترو» (Oriana Skylar Mastro)، کارشناس امور نظامی و سیاست خارجی چین در «دانشگاه استنفورد» (Stanford University) گفت که بهانه هواشناسی چین باید کاملا رد شود. وی افزود: این ادعا مانند یک کلیشه استاندارد است که کشور‌ها اغلب در مورد دارایی‌های نظارتی خود می‌گویند.
نخستین بار چه زمانی از بالون‌های جاسوسی استفاده شد؟
بالون‌هایی که برای نظارت استفاده می‌شوند، جدید نیستند و بالون‌های بدوی به قرن‌ها پیش از اواخر قرن هجدهم باز می‌گردند.
فرانسوی‌ها در سال ۱۷۹۴، از بالون‌های سرنشین‌دار برای مشاهده دشمن در «نبرد فلوروس» (Battle of Fleurus) استفاده کردند، اما این بالون‌ها در جنگ جهانی دوم بیشتر مورد استفاده قرار گرفتند.
ژاپن در طول جنگ، هزاران بالون هیدروژنی حامل بمب را پرتاب کرد و زندگی صد‌ها نفر در آمریکا و کانادا به پایان رسید. بیشتر بالون‌ها بی‌اثر بودند، اما یکی کشنده بود. در ماه مه ۱۹۴۵، شش غیرنظامی وقتی یکی از بالون‌ها را در ایالت اورگن روی زمین پیدا کردند، جان خود را از دست دادند، زیرا بالون منفجر شد.
به گفته بوید، آمریکا نیز در دهه‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰، بالون‌های بسیاری را بر فراز اتحاد جماهیر شوروی به پرواز در آورد. بوید ادامه داد: این هواپیما‌ها در نهایت با هواپیما‌های جاسوسی در ارتفاع بالا و سپس با ماهواره‌ها جایگزین شدند.
بالون چینی پیش از سفر برنامه‌ریزی‌شده «آنتونی بلینکن» (Antony Blinken)، وزیر امور خارجه آمریکا به پکن مشاهده شد که اکنون به تعویق افتاده است.
آمریکا برای انهدام بالون عجله نکرد. یک مقام دفاعی گفت که بالون بر فراز مناطق حساسی قرار گرفته است و آن‌ها در حال هماهنگی با ناسا هستند تا میدان زباله ناشی از سرنگونی بالون را تعیین کنند. مقامات خاطرنشان کردند که آسیب احتمالی سقوط زباله‌ها بیشتر از خطر خود بالون خواهد بود.
در هر حال، آمریکا نهایتا تصمیم گرفت این کار را انجام دهد. این بالون در ۲۸ ژانویه بر فراز آلاسکا وارد حریم هوایی آمریکا شد، سپس بر فراز کانادا حرکت کرد و دوباره به آمریکا بازگشت. یک هواپیمای جنگنده آمریکایی روز شنبه بالون را بر فراز اقیانوس اطلس در سواحل کارولینای جنوبی منهدم کرد.
چرا چین به جای ماهواره‌ها، از بالون‌ها استفاده می‌کند؟
بالون‌ها ارزان‌تر و راحت‌تر از ماهواره‌ها که معمولا به پرتاب از طریق موشک نیاز دارند، پرتاب می‌شوند. همچنین، ممکن است چین بخواهد به آمریکا نشان دهد که گزینه‌های فناوری زیادی در رابطه با نظارت دارد. در هر حال، شاید توضیحات دیگری نیز برای این قسمت عجیب و غریب ماجرا وجود داشته باشند.
پاراچینی گفت: یک احتمال برای فرستادن بالون نظارتی می‌تواند این باشد که چین می‌خواهد بر مناطق نظامی آمریکا نظارت کند و بفهمد که آیا آمریکا متوجه انجام شدن چنین نظارتی می‌شود یا خیر.
بوید گفت: در عصر ماهواره‌ها، بالن‌های نظارتی که معمولا به تجهیزات تصویربرداری با فناوری پیشرفته مجهز هستند، نظارت از فاصله نزدیک را ارائه می‌کنند. بالون‌ها گاهی اوقات تابع الگو‌های آب و هوایی می‌شوند، اما می‌توان آن‌ها را به یک دستگاه هدایت‌کننده برای کنترل مسیر مجهز کرد.
بوید توضیح داد: اگرچه ماهواره‌ها همان روش ترجیح‌داده‌شده برای جاسوسی از بالا باقی می‌مانند، اما بالون‌هایی که تقریبا در همان ارتفاع خطوط هوایی تجاری پرواز می‌کنند، معمولا می‌توانند تصاویر واضح‌تری را نسبت به ماهواره‌هایی که در پایین‌ترین مدار قرار دارند، بگیرند. این موضوع بیشتر به دلیل سرعت چنین ماهواره‌هایی است که یک چرخش به دور زمین را در ۹۰ دقیقه کامل می‌کنند.
به گفته بوید، نوع دیگری از ماهواره‌ها می‌توانند همگام با زمین بچرخند و این ویژگی به آن‌ها امکان می‌دهد تا از یک مکان عکس‌های پیوسته بگیرند، اما چنین ماهواره‌هایی دورتر از سیاره می‌چرخند و به همین دلیل، معمولا تصاویر مه‌آلودتری را تولید می‌کنند.
«ژی فنگ» (Xie Feng)، معاون وزیر امور خارجه چین گفت که یک شکایت رسمی را به سفارت آمریکا در مورد «حمله آمریکا با نیروی نظامی به یک هواگرد بدون سرنشین غیرنظامی چینی» ارائه کرده است.
«جان بلکسلند» (John Blaxland)، استاد مطالعات امنیت و اطلاعات بین‌المللی در «دانشگاه ملی استرالیا» (ANU) فکر می‌کند که چین قصد داشته بالون هنگام ورود به حریم هوایی آمریکا شناسایی شود.
بلکسلند در مصاحبه با گاردین گفت: سخت است که فکر کنیم چین تصور کرده بالن شناسایی نمی‌شود. حریم هوایی آمریکا توسط مقامات هوانوردی غیرنظامی، نیروی هوایی، نیروی فضایی و شبکه‌های هواشناسی این کشور بسیار دقیق مورد مطالعه قرار گرفته است. این حریم هوایی مورد بررسی بسیار قرار داشته است.
بوید گفت که چین به احتمال زیاد در حال بررسی این موضوع است که تا چه اندازه می‌تواند کار را پیش ببرد و این بالون احتمالا نوعی پیام سیاسی بوده است.
پاراچینی گفت: بدون بررسی کردن بالون، تأیید ادعای چین مبنی بر این که بالون آن‌ها یک وسیله نقلیه غیرنظامی است، دشوار خواهد بود. در هر حال، حتی اگر این بالون برای تحقیقات غیرنظامی باشد، به این معنا نیست که اطلاعات سودمندی را برای ارتش چین به همراه نخواهد داشت.
پاراچینی خاطرنشان کرد: در هر حال، این احتمال نیز وجود دارد که چین در حال آزمایش کردن توانایی خود برای ورود به حریم هوایی آمریکا بوده و کنترل بالون را به دلیل وزش باد شدید یا نقص از دست داده باشد. در صورت درست بودن این فرضیه، چین احتمالا در حال انجام دادن تحقیقات غیرنظامی بوده و آب و هوا باعث شده است که بالون از مسیر خود منحرف شود.
مقامات آمریکایی در مورد بالون چین چه گفتند؟
مقامات آمریکایی گفتند که بالون چینی به اندازه سه اتوبوس مدرسه بوده است. آن‌ها جزئیات زیادی را در مورد فناوری به کاررفته در بالون ارائه نکرده‌اند، اما قاطعانه باور دارند که این یک بالون نظارتی است و خاطرنشان کردند که موتور و پیش‌ران‌هایی دارد که امکان مانور دادن را برای آن فراهم می‌کنند.
یک مقام ارشد دفاع آمریکا روز شنبه به خبرنگاران گفت: ما مطمئن هستیم که چین با فرستادن این بالن، به دنبال نظارت بر اماکن حساس نظامی بوده است.
مقامات آمریکایی اظهار داشتند که این بالون هیچ گونه تهدیدی برای ترافیک هوایی غیرنظامی، مردم یا اموال آن‌ها روی زمین نداشته است. همچنین، آن‌ها فاش کردند که ورود بالون‌های خارجی به حریم هوایی آمریکا در سال‌های اخیر نسبتا رایج بوده است؛ به طوری که یک مقام ارشد دفاعی به خبرنگاران گفت که در دوران دولت رئیس جمهور سابق، بالون‌های نظارتی دولت چین حداقل سه بار برای مدت کوتاهی از قاره آمریکا عبور کرده‌اند.
سرانجام چه خواهد شد؟
اکنون مقامات آمریکایی در حال جستجو برای یافتن قطعات باقی‌مانده از بالون هستند که احتمالا می‌تواند اطلاعات بیشتری را در مورد توانایی‌های آن نشان دهد. «چاک شومر» (Chuck Schumer)، رهبر دموکرات‌های سنای آمریکا گفت: سرنگونی بالون فقط امن‌ترین گزینه نبود، بلکه گزینه‌ای بود که سود اطلاعاتی ما را به حداکثر رساند.
این موضوع به این دلیل است که با سقوط بالون در آب، هرگونه تجهیزات موجود در آن احتمال بیشتری برای سالم ماندن داشتند تا اینکه بالون روی خشکی سقوط کند.
در حال حاضر هیچ جدول زمانی برای بیرون آوردن بالون از اقیانوس اطلس وجود ندارد، اما مقامات مربوطه تخمین می‌زنند که این کار در مدت زمان کوتاهی انجام شود.
پس از بیرون آوردن بالون، بقایای آن در «کوانتیکو» (Quantico)، سکونتگاه مقر «اف‌بی‌آی» (FBI) در ایالت ویرجینیا تجزیه و تحلیل خواهند شد.
