اگر روحانی نبود و ایرلاین حامل پرچم به جای خرید هواپیماهای نو آن هم بدون فاینانس به سراغ هواپیماهای دارای سن کمتر می‌رفت، امروز هواپیماهای مسافری بیشتری داشتیم و ایرلاین ملی هم تحت این فشار اقتصادی سنگین در پرداخت اقساط هواپیماهای برجامی و زیان انباشته نبود.
به گزارش پردیس امروز به نقل از خبرگزاری فارس – سعید مؤذنی: این روزها یکی از مشکلات بزرگ صنعت هوایی کشورمان، زمین‌گیری حدود یک‌سوم ناوگان هوایی به علت کمبود یا نبود قطعه و گرانی قطعات هواپیما است، به هر حال صنعت حمل و نقل هوایی در تحریم‌‌های غیرانسانی غرب علیه کشورمان، اولین گزینه‌های انتخابی بود و از همان اوایل انقلاب اسلامی تحریم شد.
در دوران برجام با ایجاد برخی گشایش‌ها، دولت، موضوع خرید هواپیماهای نو از کمپانی‌‌های سازنده هواپیما را دنبال کرد هر چند بسیاری از کارشناس‌ها معتقد بودند بجای خرید هواپیمای نو، می‌توان تعداد بیشتری هواپیمای کارکرده با سن کمتر خریداری کرد.
به هر حال دولت به نظریات کارشناسی گوش نکرد و عباس آخوندی، وزیر وقت راه و شهرسازی، و قائم‌مقام وی، اصغر فخریه کاشان، به دنبال خرید هواپیماهای نو از کارخانههای سازنده ایرباس، بوئینگ و ATR رفتند.
در آن زمان تفاهم‌نامه خرید ۱۰۰ فروند ایرباس، ۸۰ فروند بوئینگ و ۲۰ فروند ATR (20 فروند هم در گام دوم) به امضا رسید.
در همان زمان هم شبهاتی درباره نوع هواپیماهای سفارش گذاری شده و میزان تطبیق آنها با نیازها و شرایط ایران مطرح بود که اغلب آنها بدون پاسخ ماند. اما این مهم‌ترین نگرانی کارشناسان نبود.
یکی از مهم‌ترین نگرانی‌‌های کارشناسان در آن روزها تأمین مالی خرید این هواپیماهای نو بود و همچنین احتمال عهدشکنی غربی‌ها و کارخانههای سازنده وجود داشت.
از یک‌سو تأمین مالی این هواپیماها ارقام سنگینی را طلب می‌‌کرد و از سوی دیگر کمپانی‌‌های سازنده بر خلاف رویه معمول خود حاضر به تأمین فاینانس برای فروش هواپیماها نشدند، بنابراین مجوز برداشت از صندوق توسعه ملی برای خرید این هواپیماهای برجامی گرفته شد و ۳۳۰ میلیون دلار در آن زمان برای خرید نقدی هواپیماهای برجامی اختصاص یافت.
ایران ایر برای خرید هواپیما ۳۳۰ میلیون دلار از صندوق توسعه ملی تسهیلات دریافت کرده بود که این رقم از محل مصوبه هیئت دولت دهم اختصاص یافته بود و در دولت یازدهم پس از امضای برجام بابت خرید ۲۰۰ فروند هواپیما شامل ۱۰۰ فروند ایرباس، ۸۰ فروند بوئینگ و ۲۰ فروند ای تی آر در اختیار وزارت راه و شهرسازی قرار گرفت.
قرار بود این رقم (۳۳۰ میلیون دلار) به عنوان پیش پرداخت در اختیار این سه شرکت هواپیماساز قرار گرفته و پس از آن خودِ شرکت‌های تولیدکننده هواپیما در قالب فاینانس هواپیماها را به ایران واگذار کنند؛ اقساط این تسهیلات نیز از محل درآمد ایران ایر از فروش بلیت هواپیماهای خریداری شده به غول‌های هواپیماسازی بازگردانده شود که این اتفاق نیفتاد و تسهیلات دریافتی از محل صندوق توسعه ملی به صورت یکجا در اختیار کمپانی‌ها ایرباس و ATR برای خرید ۱۳ فروند ATR و ۳ فروند ایرباس قرار گرفت؛ بوئینگ نیز هیچ گاه هواپیمایی به ایران تحویل نداد و کل قرارداد را فسخ کرد و پس از آن کل پروژه خرید هواپیما لغو شد.
* وعده‌های پوپولیستی ایرباس رایگان هم چاره‌ساز نبود
روز ۲۵ تیر ۹۶ بود که اصغر فخریه کاشان در مراسم تودیع فرهاد پرورش و معارفه فرزانه شرفبافی به عنوان مدیرعامل ایران‌ایر گفت: هما در قرارداد ۱۰۰ فروندی خود با کمپانی ایرباس، یک فروند ایرباس ۳۲۰ را هم به صورت رایگان گرفت.
فخریه کاشان در آن جلسه گفت که فرهاد پرورش مدیرعامل وقت هما در این مذاکرات خصیصه اصفهانی‌بودن خود را حفظ کرد، ما با ایرباس چانه‌زنی‌های قیمت را انجام داده و تخفیفاتی گرفتیم و مذاکرات ما تمام شده بود، پس از آن بر سر میز ناهار با مدیرعامل ایرباس مجددا یک میلیون دلار تخفیف گرفتیم اما آقای مهندس پرورش به شوخی گفت که من اصفهانی هستم و باید مجدداً از ایرباس تخفیف بگیرم که به این ترتیب با تلاش خود یک فروند هواپیمای ایرباس ۳۲۰ دیگر را علاوه بر قراردادها به صورت رایگان از ایرباس گرفت.
فخریه کاشان مجدداً به مزاح گفت: مدیرعامل ایرباس از قرارداد با ما فرار می‌کند به خاطر این تخفیف‌هایی که از وی گرفته‌ایم.
خبرنگار فارس چندین بار این موضوع را از مدیران سابق ایران‌ایر و وزارت راه و شهرسازی دنبال کرد که آن ایرباس ۳۲۰ رایگان وعده‌داده شده کجاست؟ اما ظاهرا موضوع در حد حرف‌های پوپولیستی مسوولان بوده و هیچ‌گاه عملیاتی نشده است.
* زمین‌گیری نصف هواپیماهای برجامی و ناتوانی ایران‌ایر در پرداخت اقساط خرید هواپیماهای نو
بنابراین گزارش در حال حاضر ۵۰ درصد از هواپیماها برجامی ایران‌ایر در نبود قطعه و به علل مختلف زمین‌گیر هستند، از سوی دیگر سررسید اقساط تسهیلات ۳۳۰ میلیون‌دلاری صندوق توسعه ملی فراسرسیده است و هما طبق گفته مدیرعامل این شرکت هواپیمایی، توان پرداخت اقساط را ندارد.
علیرضا برخور در این‌باره به خبرنگار فارس گفت: سررسید اولین قسط به مبلغ ۳۳۰ میلیارد تومان است که توان پرداخت اقساط را نداریم و نمی توانیم اقساط را پرداخت کنیم، کل تسهیلات هواپیماهای برجامی ۵۴۰ میلیون دلار بود، همه بانک ها با ما همکاری می کنند ولی به هر حال آنها هم در مقابل سازمان های نظارتی باید پاسخگو باشند، این هواپیماها در رهن است.
به گفته مدیرعامل ایران‌ایر، در حال حاضر حدود ۴۰ فروند هواپیما در ناوگان هما داریم، ۵۰ درصد به اضافه یک فروند هواپیمای برجامی فعال داریم که شامل حدود ۷ تا ۸ فروند است اما در کل حدود ۷ تا ۸ فروند هواپیمای فعال داریم؛ همین کارخانه های سازنده هم طبق وعده شان عمل نمی کنند و قطعه به ما نمی‌دهند، نمی آیند و برابر قراردادی که با ما دارند، به ما کمک نمی‌کنند و در واقع به قرارداد خود هم پایبند نیستند.
برخور درباره اعتراض بازنشستگان هما می‌گوید: شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران ۲۳ هزار نفر پرسنل دارد، اصلا مایل به جدا کردن صندوق بازنشستگی هما از ایران ایر نیستیم، کارکنان ایران ایر بازنشسته می‌شوند و بازنشسته‌های هما متعلق به هما هستند، ولی ما در موضوع یکسان سازی صندوق‌های بازنشستگی موضوع را پیگیر هستیم و دنبال جداسازی نیستیم، وقتی یکسان‌سازی صندوق‌های بازنشستگی مطرح می‌شود، هر اتفاقی که برای دیگر بازنشسته‌ها رخ می‌دهد، برای بازنشسته‌های ما هم باید رخ بدهد.
به گفته مدیرعامل ایران‌ایر زیان انباشته ایران‌ایر حدود ۸۰۰ میلیون دلار ارزی و ۳ هزار میلیارد تومان ریالی است، اگر کار انقلابی انجام نشود این بدهی هما به مدیرعامل بعدی می رسد و مدیرعامل بعدی هم نمی تواند هیچ کاری انجام دهد.
شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران طبق صورت مالی سال ۹۷ ایران ایر، با وثیقه‌گذاری ۲۰ فروند هواپیما مبلغ ۱۳۰۰ میلیارد و ۴۷۶ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان تسهیلات دریافت کرده است و تسهیلات بدون وثیقه هما ۴ هزار و ۱۰۶ میلیارد و ۸۳۴ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان است و در این بخش جمع تسهیلات هما با/بدون وثیقه ۵ هزار و ۴۰۷ میلیارد و ۳۱۱ میلیون تومان است.
بر اساس یادداشت‌های توضیحی صورت‌های مالی شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران در سال منتهی به ۲۹ اسفند ۹۷، در سال مالی ۹۴ مبلغ ۱۱۳ میلیارد و ۹۹۲ میلیون تومان از بانک صنعت و معدن همچنین مبلغ ۴۰ میلیارد تومان از بانک ملی و مبلغ ۶۰ میلیارد تومان از بانک ملت استقراض شده است.
در ارتباط با خرید هواپیماهای نو معادل ۳۳۰ میلیون دلار از محل منابع صندوق توسعه ملی به موجب ۳ فقره قرارداد جعاله با بانک صنعت و معدن به مبلغ ۹۲ میلیون و ۵۹۲ هزار یورو و ۱۴۱ میلیون و ۱۲۷ هزار و ۹۸۷ یورو بابت خرید ۳ فروند هواپیمای ایرباس، هشت فروند هواپیمای ATR به مبلغ ۷۸ میلیون و ۱۶۸ هزار و ۸۸۲ یورو تسهیلات دریافت و به طور مستقیم در وجه شرکت های هواپیمایی ایرباس و ATR حواله ارزی انجام شده است.
همچنین بابت خرید ۴ فروند هواپیمای ATR مبلغ ۵۰ میلیون یورو و ۱۹ میلیون و ۵۰۹ هزار و ۲۶۹ یورو از منابع داخلی بانک صنعت و معدن تسهیلات دریافت و مبلغ عیناً به حساب شرکت ATR حواله شده است.
در سال مالی مورد گزارش همچنین مبلغ ۴۹۷ میلیارد و ۵۳۹ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان از محل منابع صندوق توسعه ملی به عاملیت بانک پارسیان بابت خرید پنج فروند هواپیمای ATR تسهیلات دریافت شده است.
* هما توان پرداخت حقوق بازنشستگان و بخشی از کارکنان را ندارد
همان دوران در اسفند ۹۴ بود که حسن روحانی در مراسم ورود هواپیماهای برجامی گفت: ما باید به عنوان یک قدرت بزرگ هوایی برای حمل و نقل بار و مسافر دوباره ظهور پیدا کنیم و این ظهور نزدیک است؛ تا کی مردم ایران توسط ایرلاین‌‌هایی که در همین دهه‌های اخیر اطراف ما خصوصاً جنوب خلیج فارس ظهور و بروز یافته‌اند، تحقیر شوند؟
این در حالی است که این روزها شرایط اقتصادی هما به عنوان شرکت هواپیمایی حامل پرچم ایران بسیار سخت است، شرکت هواپیمایی حامل پرچم کشورمان کمتر از ۱۰ فروند هواپیما فعال دارد، به تعداد انگشتان یک دست نیز پرواز بین المللی ندارد، زیان انباشته ایرلاین ملی، ساختار اقتصادی غلط آن، مشکل سررسید اقساط هواپیماهای برجامی و همچنین عدم وفای به عهد مسئولان سازمان برنامه و بودجه که وعده کمک یک هزار میلیارد تومانی به این شرکت همه موجب شده است هما در پرداخت حقوق پرسنل و بازنشستگان خود هم دچار مشکل باشد.
در چند ماه اخیر بارها شاید تجمعات اعتراضی بازنشستگان هما در یکسان‌سازی حقوق و دستمزد و پرداخت حقوق هستیم، حتی ایران‌ایر در پرداخت حقوق بخشی از کارکنان غیررسمی خود نیز دچار مشکل است.
* استقراض ایرلاین حامل پرچم از سازمان بنادر و شرکت فرودگاه‌ها
بنابراین گزارش شرایط سخت اقتصادی این روزهای ایران‌ایر، ریشه در مدیریت‌های ناکارآمد قبلی نیز دارد.
موضوع استقراض برای پرداخت حقوق و دستمزد به عنوان مسکنی کوتاه‌مدت نیز در دستور کار قرار گرفته است.
فرزانه شرفبافی که در دوران مدیریت عباس آخوندی در وزارت راه و شهرسازی، مدیرعامل ایران‌ایر بود، در مراسم تودیع خود اعلام کرد: به دلیل شرایط نامناسب اقتصادی ایران‌ایر، برای پرداخت حقوق و عیدی پرسنل خود از سازمان بنادر و دریانوردی پول قرض گرفته ایم.
به دلیل ادامه مشکلات مالی هما، برای پرداخت حقوق یک ماه بازنشستگان ایران‌ایر، وزیر راه و شهرسازی در هفته‌ای که گذشت دستور داد هما این‌بار هم از سازمان بنادر و هم شرکت فرودگاه‌ها استقراض کند.
این تصمیم باتوجه به عدم توانایی ایران ایر در تامین حقوق کارکنان بازنشسته، اتخاذ شد، این استقراض برای پرداخت حقوق عقب افتاده ماه اردیبهشت ۱۴۰۰ بازنشستگان هما صورت می‌گیرد.
* ضرورت ورود کارشناسان خبره و تعیین حداقل سرمایه مورد نیاز برای بازگشت هما به نقطه سر به سر
به عقیده کارشناسان ضرورت دارد با فرض در نظر گرفتن مشکلات مالی «هما» به عنوان معضل اصلی این شرکت، حداقل سرمایه مورد نیاز برای بازگشت به شرایط نرمال و «نقطه سر به سر»، توسط گروه کارشناسان مالی و اقتصادی «خبره و مستقل» مشخص شود.
همچنین ارائه «برنامه اجرایی» برون رفت از بحران به‌جای «شعار پراکنی» به عنوان یکی از شروط تصدی سکانداری «هما» در نظر گرفته شود.
* پنهان‌سازی هواپیماهای هما لای درختان فرودگاه مشهد
اما مشکلات هما و بروز برخی تخلفات در این شرکت هواپیمایی دولتی انگار پایانی ندارد.
در هفته‌ای که گذشت، مدیرعامل هما ضمن طرح برخی مسائل پشت پرده این شرکت هواپیمای و صندوق بازنشستگی هما، خطاب به بازنشستگان و پرسنل ایران‌ایر گفت: وامی که در سال ۱۳۹۵ برای پرداخت حقوق دریافت شده، موعد بازپرداخت آن رسیده است، زمان پرداخت وام‌های ارزی خرید هواپیماهای برجامی سررسید شده است و به غیر از بدهی‌هایی که ذکر شد، بدهی به یورو کنترل و سیتا، بدهی سوخت، بدهی به شرکت فرودگاه‌ها، کاهش پروازها به علت عدم وجود نقدینگی و درآمد جهت تهیه قطعات، کاهش مسافرت‌ها به دلیل شیوع ویروس کرونا، تورم اقتصادی و غیره، همه این موارد موجب شده است هما در یک شرایط بسیار ویژه‌تری نسبت به قبل قرار گیرد.
علیرضا برخور گفته بود که با پیگیری‌های مدیرعامل محترم هواپیمایی چابهار که از بدنه هما نبود، متوجه شدیم ده‌ها موتور MD با سریال‌هایی که متعلق به صندوق بازنشستگی است، دست به دست در صنعت هوانوردی می‌چرخد و جالب‌تر آنکه همه صاحب آن بودند به غیر از صندوق بازنشستگی! قبل از آن چرا این موضوع روشن نشد؟
به گفته وی با همت مرحوم صدیق، هواپیماهایی که بوکاوینا (یک شرکت هواپیمایی) به دروغ و با همکاری عده‌ای در هما به فروش رسانده بودند را از لابه‌لای درختان ابتدای باند ۱۳ مشهد بیرون کشیدیم! دو فروند هواپیمایی که صندوق بازنشستگی به یک نفر در ازای چند صد میلیون تومان فروخته بود، با شکایت و پیگیری فراوان پس گرفتیم و اکنون با افتخار یک فروند آن پرواز می‌کند.
مدیرعامل ایران‌ایر همچنین گفته بود: بررسی کنید با کدام مدرک ده‌ها هزار دلار به شخصی که در ایران‌ایر مشغول به کار بوده، پرداخت شده است و اجناس سفارش داده شده، کجاست؟
وی در پایان از شاغلان و بازنشستگان هما خواست خودشان یک مدیرعامل به هیأت دولت معرفی کنند تا (مدیرعامل جدید) هم از حمایت آنها برخوردار باشد و هم بتواند خواسته‌های به‌حق کارکنان را برآورده کند.
و این شرایط اقتصادی ایرلاین حامل پرچم کشورمان در روزهای پایانی هشت سال فعالیت دولت روحانی است.
